Ấm Tử Sa (Phần 4)

(tiếp)

Ấm Tử Sa là một loại trà cụ thân thuộc với người uống trà, là một thành phần không thể thiếu được trong bộ trà cụ của người sành trà chẳng thế mà các cụ nhà ta đã có câu: “Nhất nước – Nhì trà – Tam Pha – Tứ ấm“. Ở Trung Hoa đất tử sa đã được tìm thấy và được chế tạo thành những chiếc Ấm Tử Sa đầu tiên và khoảng hơn 1000 năm trước. Càng về sau Ấm Tử Sa ngày càng được những người yêu trà tin dùng do những đặc tính rất đặc biệt của đất tử sa mà chỉ vùng Nghi Hưng mới có.
Đó là đặc tính thẩm thấu hương trà, càng dùng lâu thì pha trà càng ngon nhất là nếu chỉ dùng một ấm pha duy nhất một loại trà, ngoài ra Ấm Tử Sa còn có khả năng giữ trà lâu không bị mốc nếu quên không đổ trà trong ấm. Ấm Tử Sa còn có những đặc tính quan trọng khác nhưng là do các nghệ nhân làm ấm tạo nên như: dòng chảy tốt và mềm như lụa, nắp ấm khít không làm bay hương trà và nước trà không bị nhỏ ra khỏi miệng ấm, nhiều kiểu dáng phong phú phục vụ tốt cho nhiều sở thích thẩm mỹ khác nhau.
Bài viết này xin được chỉ mạn đàm về các hình dáng của ấm tử sa và những người đã sáng tạo ra những dáng ấm đó.
Ấm Tử Sa có vô vàn kiểu dáng khác nhau, và mỗi kiểu dáng khi được nghệ nhân khắc hoa văn, thơ phú lên thì biến thành những tác phẩm nghệ thuật thực sự (Ấm Tử Sa đắt tiền hơn các loại ấm đất khác có lẽ là do chúng ta mua một tác phẩm nghệ thuật chứ không phải là một chiếc ấm pha trà bình thường).
Chúng tôi không có ý định thống kê tất cả các loại hình dáng của Ấm Tử Sa, vì đến bản thân chúng tôi sau một thời gian dài dùng ấm, tiếp xúc với nhiều loại kiểu dáng khác nhau nhưng vẫn chưa thể nhớ hết được tên và kiểu dáng ấm vì sức sáng tạo của các nghệ nhân làm ấm là vô hạn. Cũng một phần là tên là tiếng Trung được phiên ấm ra Hán Việt khá là khó nhớ nhưng phần lớn là do quá nhiều dáng ấm. Có dáng ấm rất nổi tiếng và có những kiểu dáng ấm rất hiếm khi gặp…
Hôm nay chúng ta chỉ bàn đến các kiểu dáng ấm nổi tiếng và phổ dụng (cũng có những dáng ấm biến tấu từ những dáng ấm phổ biến nhưng vẫn được gọi chung một tên):

 

40. Ấm Tứ Phương

 

 

 Dáng ấm Tứ Phương là một trong những dáng ấm có nhiều biến thể,nhưng phiên bản chuẩn nhất thì như 2 hình kim tự tháp úp phần dưới lại với nhau tạo thành đường sống thẳng ở giữa . tất cả các mặt của kim tự tháp đều rất phẳng tạo đất sáng tác cho rất nhiều thư pháp gia và họa sĩ .Tổng thể ấm có đến 8 mặt chia trên dưới và bốn phía . Thân ấm là vậy nhưng vòi,núm,quai ấm lại có hình cung vừa mạnh mẽ vừa uyển chuyển .

 

41. Ấm Á Minh Tứ Phương

 

Ấm Tử Sa Á Minh Tứ Phương

Ấm Á Minh Tứ Phương có tổng thể cứng cáp, mạnh mẽ, dáng vuông thân ấm thẳng đứng . Hai bên mặt ấm là khoảng không gian rất rộng rãi cho các nghệ sĩ đề thơ vẽ tranh. Có thể nói đây là một chiếc ấm vuông toàn bộ từ vòi,thân,miệng,nắp,núm … đến cả dòng chảy cũng cực kỳ cứng nhắc như dáng ấm . Dáng ấm vuông là một trong những dáng ấm khó làm nhất thể hiện tay nghề công phu của người nghệ nhân vì thế những ấm dáng vuông chuẩn có giá rất cao kể cả là ấm mới .

42. Ấm Tuyết Hoa

 

Ấm Tuyết Hoa

 

Tuyết Hoa là dáng ấm do Cố Cảnh Châu sáng tạo ra vào những năm 1970, cái tên tuyết hoa là do nếu nhìn thẳng từ trên xuống thì núm,nắp,thân ấm tạo thành 3 hình lục giác xếp chồng lên nhau như bông hoa tuyết .Tổng thể ấm kết hợp từ sáu bề mặt khối vuông ghép lại tạo thành sáu đường thẳng quyến rũ dọc theo thân ấm . Thân ấm với các bề mặt góc cạnh có tỉ lệ hòa hợp, quai ấm cầm rất dễ chịu,vòi ấm cho dòng chảy tuyệt vời mịn màng .

43. Ấm Long Đầu Nhất Khổn Trúc

 

Ấm trà long đầu nhất khổn trúc

Ấm Long Đầu Nhất Khổn Trúc là do thợ làm gốm nổi tiếng Thiệu Đại Đình sáng tạo ra, dựa trên câu truyện dân gian rất cảm động về Long Vương .Chuyện kể rằng Đông Hải Long Vương đi tuần trà,qua một vùng mà dân cư rất nghèo nhưng rất lương thiện, nên sai con trai đem đến cho người dân vùng đó cái gì đó vừa có thể ăn được mà vừa có thể dùng được. Con trai của Long Vương bèn đem một loại thực vật sống ở vùng gần biển gọi là trúc đem bó lại đem đến cho người dân . Đó là lời giải thích về dáng ấm bó trúc có quai và vòi cách điệu đầu rồng,trên nắp ấm còn có hình âm dương,càn khôn thể hiện mỗi quan hệ hòa hợp giữa con người và thiên nhiên .

44. Ấm Long Đới

Ấm Long Đới

Nguyên nhân của tên gọi Long Đới là do hình chiếc đai như chiếc đai quanh bụng của nhà vua. Vòng đai ôm từ trên miệng ấm qua thân ấm xuống tận đáy ấm, tổng thể bụng hình cầu có vòng đai ôm bên ngoài, vòi ấm dài và cong, lỗ vòi lật ngược. Nắp hình mái vòm,núm bầu dục rất hòa hợp với tổng thể, tạo nên chiếc ấm ngắn gọn, hào phóng, đơn giản và thanh lịch .